چکیده:
پژوهشهای اخیر نشان داده اند که فنّاوری ویدئوکنفرانس، هماکنون به عنوان راهبردی سودمند برای ارتباط استاد با دانشجو در محیط های یاد دهی و یادگیری در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کاربرد دارد هدف مقالۀ کنونی، کاوشی پیرامون عوامل اثر گذار بر ارتقای کیفیت بهره گیری از فناوری ویدئوکنفرانس در آموزشهای مهندسی است. روش پژوهش مورداستفاده در این پژوهش، مطالعۀ موردی بوده است.
به منظور تحقق هدف پژوهش، با 10 دانشجوی تحصیلات تکمیلی یکی از رشته های مهندسی که از فنّاوری ویدئوکنفرانس در کلاس بهره برده بودند به شیوه گروه کانونی مصاحبه شد و سپس مصاحبه ها با استفاده از روش تحلیل مضمون، تجزیه وتحلیل شد. یافته های پژوهش بیانگر آن است که عوامل اثرگذار بر کیفیت بهر ه گیری از فناوری ویدئوکنفرانس را می توان در سه مقوله اصلی نقشها، تعاملات یاد دهی یادگیری و ساختار جای داد. بر این اساس، در پایان مقاله پیشنهاداتی برای برنامه ریزی و سیاس گذاری کاربرد این فنّاوری در محیطهای یاددهی و یادگیری مهندسی ارائه شده است که تامل در این پیشنهادات می تواند در تعالی کیفیت آموزشهای مهندسی اثرگذار باشد.
- مقدمه
دانشگاهها با بازآفرینی رسالتها و چشماندازهای نهادی خود، طیف وسیعی از دانش سنتی، دانش مجازی، دانش شبکه ای، دانش فنّاوری اطلاعات و ارتباطات و... را تولید و با بازآفرینی رسالتهای آموزشی، پژوهشی، خدماتی، انتشاراتی، فنّاوری، نیازآفرینی، نوآوری و ارزش آفرینی در اشکال فرامدرن، به سه نسل سنتی 1، اطلاعاتی 2 و دیجیتالی 3 ارائه می دهند (قورچیان، 1383) در راستای توسعۀ موج بهر هگیری از فنّاوریهای نوین در فرایند یاددهی و یادگیری بهویژه در آموزش مهندسی، چالشها و بهعنوان یکی از موضوعات چالشبرانگیز، همواره ، ویدئوکنفرانس چشم اندازهای استفاده از فنّاوری موردتوجه پژوهشگران بوده است.
در واقع، باید اذعان کرد که بازار کار در صنایع و مراکز صنعتی،به ویژه کشورهای درحال توسعه، به مهندسانی نیاز دارند که دانش و مهارت لازم در استفاده از این فنّاوریها را داشته باشند. بنابراین، تأمل در مسائل آموزش مهندسی از یک سو و قابلیتهای یادگیری الکترونیکی از سوی دیگر، لزوم بهره برداری از این شیوه آموزشی را بیش ازپیش آشکار می سازد (هداوند، مشیرزاده و رئیسی، 1391) .
در دهه های اخیر و همزمان با توسعه و نهادینه شدن فنّاوری اطلاعات و ارتباطات در محیطهای آموزش عالی، آموزشهای مهندسی همراستا با سایر آموزشها از فنّاوریهای نوین استفاده میکنند.
این استفاده میتواند مزیتها و چالشهایی برای محیطهای آموزش مهندسی به همراه داشته باشد. پیشینۀ پژوهش نشان داده است که فنّاوری ویدئوکنفرانس هزینه و زمان را برای مکانهای دور کاهش می دهد؛ خلاء های موجود در خدمات آموزشی اعضای هیئت علمی را پر می کند؛ بهره وری آموزشی را افزایش میدهد؛ ملاقاتها و ارتباطات رودررویی را، که به دلیل هزینه های گران سفر ناممکن بودند، ممکن می سازد و استفاده از این راهبرد آموزشی، دسترسی به یادگیری را بهبود می بخشد همچنین (Martin, 2005; Rose et. Al., 2000; Townes & Ewing, 2005; Doggett, 2008). پژوهشگران بر این باورند که این فنّاوری هم اکنون روشی سودمند برای ارتباط با افراد در هر نقطه از جهان است، پیشینۀ پژوهش نشان می دهد که ویدئوکنفرانس یادگیری را از طریق ارتباط با افرادی، که پیشتر بنا به دلایلی (مالی یا زمانی) در دسترس نبودند، بهبود می بخشد.
بنابر این، پیشینۀ تجربی و مطالعات حوزة آموزش نشان داده است که ویدئوکنفرانس به طور فزایند های برای آموزش اعضای هیئت علمی در تحصیلات تکمیلی و دانشجویان دیگر در سطوح مختلف استفاده می شود. دراین راستا، مطالعات پژوهشگرانی مانند: وانگ و وایزیمس ( 2005 )؛ مارتین ( 2011 )؛ تارگیوت، سبی وهمچنین مطالعات بسیاری (Candarli & Yuksel, گیلیز ( 2008 ) این موضوع را تائید میکند ( 2012
به بررسی دیدگاه دانشجویان دربارة این فنّاوری در کلاس درس پرداخته اند. هرچندکه دانشجویان عمدتاً معتقدند که ویدئوکنفرانس مزایای خاصی همچون افزایش انگیزه، تعامل، جدید بودن و بهبود مهارتهای ارتباطی را دربردارد؛ اما همۀ دانشجویان با فنّاوری جدید راحت نیستند، این موضوع ممکن است مربوط به سبکهای مختلف یادگیری، راهبردها و آشنایی نداشتن با فنّاوری جدید باشد علی رغم منافعی که این فنّاوری دارد، موفقیت آن به مواردی همچون مدرسان، دانشجویان و نگرش آنها به فنّاوری آموزشی بستگی دارد.
در مطالعهای دیگر پژوهشگری بر روی نظرات دانشجویانی، که کلاسهای ویدئوکنفرانس را در موقعیت آموزش معلم تجربه کردند، تمرکز کرده است. در مصاحبه ها دانشجویان مسائلی را در زمینۀ مشکلات فنی مطرح کردند که عبارت بودند از فقدان تعامل و آموزش برای دانشجویان و استادان هر چند اظهار داشتند که ویدئوکنفرانس می تواند همچنین پتانسیل بسیار زیادی در آموزش مدرسان و تعامل آنها با دانشجویان داشته باشد با مقایسۀ روشهای کلاس درس، برخط بودن 1 و ویدئوکنفرانس از یافته های مطالعۀ دیدگاه دانشجویان نشان داد که دانشجویان و استادان هر دو معتقدند اثر روش کلاس درس مؤثرترین روش است و در میان روشهای فنّاورانه ابتدا روش تدریس برخط و سپس روش ویدئوکنفرانس گزارشهای متعددی حاکی از این است که در شدیدترین حالت، اثربخش خواهد بود افت تحصیلی پنجاهدرصدی برای آموزش الکترونیکی در مقابل ده درصدی برای آموزشهای متداول گزارش شده است.
یکی از دلایل افت تحصیلی را در این آموزشها نوپا بودن این نوع نظام آموزشی مطرح کرد ه اند. همچنین مطالعات نشان میدهد استفاده از روشهای برخط در تدریس و یادگیری در سالهای آینده رونق بیشتری خواهد گرفت و در نتیجه محیطهای آموزش مهندسی نیز از این روند تأثیر خواهند پذیرفت. پژوهش آلن و سیمن نشان می دهد ثبت نام برخط درحال رشد است و مؤسسات آموزش عالی همچنان رکورد از راه دور افزایش ثبت نام برخط را گزارش می دهند. در حال حاضر، دو نوع فنّاوری در دور ههای استفاده می شود
1 ارائۀ برخط و 2 ویدئوکنفرانس
در آموزش رایج برای ارتقای اثربخشی و کارآمدی آموزش از فنّاوریهای مرتبط با رایانه و اینترنت استفادة فراوانی می شود .ارائۀ برخط تعاملات همزمان یا غیر همزمان دانشجو/ مدرس یا دانش آموز/ محتوا را از طریق اینترنت ارتباط الکترونیکی دوسویه » تحت عنوان " از راهدور " دربردارد.
آموزشهای شامل میان دو یا چند گروه در مکانهای جداگانه به وسیلۀ صدا، ویدئو یا سیستمهای رایانه ای دور ه های ویدئوکنفرانسی تعاملات همزمان دانشجو/ مدرس و دانشجو/ محتواست که لزوماً در مکان یکسان هم نیستند. دانشجویان و مدرسان در طول دورة تحصیلی ممکن است از طریق یک ارتباط دوسویۀ سیستم صوتی یا ویدئویی با یکدیگر تعامل داشته باشند. دانشجو و مدرس می توانند یکدیگر را از طریق صفحۀ رایانه بلافاصله ببینند.
امکان استفاده از دوره های مختلف را از طریق انواع روشهای ارائۀ مطلب، که " از راه دور " آموزش مبتنی بر فنّاوری است، برای دانشجویان فراهم می کند. در نتیجه از یک رنسانس روشهای آموزشی فنّاورانه به منابع بیشتری نیاز دارد که به " از راه دور " بهره می برد. پیدایش و محبوبیت قوی آموزش انتظارات بالاتر و بررسیهای دقیق تری منجر می شود. اگر قرار باشد که برنامه های آموزش از راه دور از طریق کلاس درسهای سنتی ادامه پیدا کرده و رشد یابد، باید نتایج عملکردهایشان را نشان دهند در کنار مزایای فراوان این نوع آموزش افرادی هم دربارة کیفیت ارائۀ آن ابراز نگرانی میکنند. صاحبنظران بر این باورند که آموزش از راه دور می تواند کیفیت آموزش عالی را کاهش دهد.
اعضای هیئت علمی نگران این شیوة آموزشی و تأثیری هستند که بر نقش آنها در آموزش دانشجو و دانشکده را " رابطه " خواهد داشت: همچنین نگرانی عمده این است که این شکل از فنّاوری به سه دستۀ " از راه دور " در کلاس درسهای سنتی از بین ببرد. بر این اساس، چالشهای آموزش مختلف تقسیم می شود: کیفیت آموزش، هزینه های پنهان و نگرش اعضای هیئتعلمی، دانشجویان و می تواند غیرشخصی و غیرانسانی باشد و " از راه دور " مدیران. پژوهشها نشان داده است که آموزشهای حتی ممکن است از روابط میان استادان و دانشجویان بکاهد.
برخی از صاحبنظران آموزش همچون مالونی ( 1999 ) نیز بر این باورند که بسیاری از نقدهایی که پیرامون ظهور آموزش از راه دور نوشته شده، اعضای هیئت علمی را نگران و مضطرب کرده است. اعضای هیئت علمی پرسشهای بسیاری دارند که از آموزش تا مالی طبقه بندی می شود. آنچه برخی از ایشان را می رنجاند این است که آنها مدیران
دانشکده ها را می بینند که چگونه از شهریه های بالقوة بازار آموزش عالی و شهریه های اخذ شده از دانشجویان جدید هیجان زده اند .
پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که علی رغم جذابیت و کاربرد موضوع استفاده از فنّاوری
ویدئوکنفرانس در آموزشهای مهندسی، مطالعات اندکی در این زمینه صورت گرفته است. این موضوعدر مطالعات داخل کشور بیشتر به چشم میخورد. باتوجهبه شکاف مطالعاتی فوق هدف مقالۀ کنونی، کاوشی پیرامون عوامل اثر گذار بر ارتقای کیفیت بهره گیری از فنّاوری ویدئوکنفرانس در آموزش مهندسی است. با این امید که بتوان با کاوش عوامل اثر گذار، زمینۀ ارتقای کیفیت بهره گیری از این فنّاوری ویدئوکنفرانس در آموزش مهندسی کشور و بهویژه در محیط موردمطالعه فراهم کرد. پرسش اساسی، که نویسندگان درصدد پاسخگویی به آن در این پژوهش بوده اند، عبارت است از:
قاسم سلیمی، مهدی زهتابیان و زینب پیروینژاد
نت استاک پلت فرم فروشگاهی جهت فروش تجهیزات شبکه ، مخابرات و فناوری اطلاعات با بیش از 1200 مشتری در سرتا سر ایران با داشتن بیش از 20 نمایندگی در استان های کشور آماده خدمت رسانی میباشد.
